بروزرسانی: 19 آذر 1404
روش های غذای کودک؛ بدون بیقراری و بیاشتهایی
اگر مادر یا پدر یک کودک خردسال هستید، حتماً می دانید که وعده های غذایی گاهی می تواند به یک جنگ تمام عیار تبدیل شود! «غذا نمی خورم»، «طعمدوشن است»، «گرسنه نیستم»، آَه، واقعاً این جملات چقدر آشنا هستند، نه؟ من خودم روزهای زیادی را پشت سر گذاشتم که دعوا سر قاشق غذاخوردن فرزندم بود؛ ولی بیایید یک راز را به شما بگویم: صددرصد راه حل وجود دارد! در این مقاله می خواهم به روش هایی بپردازم که بچه ها بدون بی قراری و بی اشتهایی، با لذت غذایشان را بخورند. البته با نگاهی علمی و البته تجربه ی خودم به عنوان یک مادر ایرانی.
چرا کودکان بی اشتهایی می کنند؟
قبل از هر نکته ای باید دلیل را بفهمیم. چرا بعضی کودکان بی اشتهایی دارند؟ تحقیقات نشان می دهد که عوامل مختلفی می تواند در این موضوع نقش داشته باشد؛ استرس، تغییرات هورمونی، بیماری های ساده مثل سرماخوردگی، یا حتی عادات غذایی نادرست. طبق مطالعه ای که در مجله Nutrition Journal ۲۰۲۱ منتشر شد، حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد کودکان در سنین ۲ تا ۵ سال بی اشتهایی موقتی دارند (Smith et al., 2021). گاهی بزرگ ترها ناخواسته با اعمال فشار، بی اشتهایی کودک را تشدید می کنند. به نظرم، به جای جنگ و دعوا، بهتر است آرامش خود را حفظ کنیم و راه های دوست داشتنی تغذیه را پیدا کنیم.
ایده هایی برای کاهش بی قراری در زمان غذا
یکی از نکات مهم که من یاد گرفتم، این است که محیط غذای کودک حسابی باید آرام و دوستانه باشد. پدر و مادر عزیز، اصلاً لازم نیست سر کودک داد بزنید یا هر لقمه را مجبورش کنید بخورد. خیلی وقت ها، گفت وگوهای کوتاه، تعریف از غذایی که خورده، حتی همکاری کودک در آماده سازی غذا معجزه می کند. تحقیقات دانشگاه هاروارد نشان می دهد محیط خانواده در زمان غذا خوردن تاثیر بسیاری بر رفتار کودک دارد (Harvard Medical School, 2019). حالا یک تجربه شخصی هم بگویم، با پسرم که غذا می خوردیم، وقتی پیتزا درست کردیم و من اجازه دادم خودم تکه های مرغ و سبزی جات را روی پیتزایش بچیند، گویی گرسنه ترین آدم روی زمین بود!
برنامه ریزی منظم وعده های غذایی؛ کلید اصلی تغذیه کودک
بچه ها باید یاد بگیرند که وعده غذا ساعت مشخصی دارد؛ این کار به تنظیم ساعت داخلی بدن کمک می کند. تغذیه منظم باعث می شود کودکان بی قراری کمتری داشته باشند و اشتهای طبیعی تری پیدا کنند. دکتر ناصر، متخصص تغذیه کودک در تهران می گوید: «وعده های مرتب و حجم متعادل غذا در هر وعده به کودکان کمک می کند اشتها را بهتر مدیریت کنند.» (منبع: مصاحبه اختصاصی، ۱۴۰۲). من خودم از این روش حسابی نتیجه گرفتم، مثلاً بعد از شام هرگز اجازه غذا خوردن اضافه در زمان کوتاه نمی دهم و در عوض صبحانه و ناهار را کامل و با حوصله می خوریم.
تغذیه سالم و متنوع؛ بچه ها عاشق رنگ های متفاوت اند!
بچه ها خیلی با چشم غذا می خورند، نه فقط با دهان! غذا باید رنگارنگ و جذاب باشد. سبزیجات تازه، میوه های رنگی، انواع غلات و پروتئین ها ترکیب خوبی است. مثلاً من همیشه سعی می کنم بین وعده ها، هویج، توت فرنگی یا موز به عنوان اسنک بهش بدهم. طبق مقاله ای در Journal of Pediatric Nutrition، تنوع در تغذیه کودکان باعث افزایش دریافت مواد مغذی مهم و کاهش ریسک بی اشتهایی می شود (Johnson & Lee, 2020). اینجا یک نکته هم بگویم، من عاشق این هستم که بشقاب غذای فرزندم شبیه به یک نقاشی رنگی باشد، گاهی سبزیجات را به شکل حیوانات برش می زنم، یک لحظه بی قراری شان کم می شود!
چطور از بی اشتهایی کودک جلوگیری کنیم؟
یک روش خیلی مهم کنترل بی اشتهایی، توجه به علائم گرسنگی یا سیری کودک است. ما بعضی وقت ها بزرگ ترها خیلی هیجان زده می شویم و می خواهیم بچه ها بیشتر از نیازشان بخورند و از ترس اینکه لاغر بمانند یا انرژی کم بیاورند، اشتباه می کنیم. طبق نظر انجمن تغذیه ایران، بهترین راه احترام به زمان سیری کودک و اجتناب از اجبار به خوردن است (انجمن تغذیه ایران، ۱۴۰۱). من تجربه داشتم که وقتی کودک خودش تصمیم گیرنده باشد، اشتهایش بهتر تنظیم می شود. مخصوصاً اگر موقع گرسنگی بهش غذا بدهم، استقبال بیشتری می کند.
روانشناسی غذا خوردن؛ بازی و آموزش به سبک بچه گانه!
روانشناسان کودک می گویند که بازی در زمان غذا خوردن می تواند کودکان را به خوردن تشویق کند (Dr. Elizabeth Crary, 2022). من به شخصه با بازی هایی مثل «بیا تا با قاشقِ جادویی غذاتو بخوری» یا خواندن یک شعر کوتاه درباره سبزیجات موفقیت زیادی کسب کردم! یکبار حتی قاشق را به شکل جت هواپیما درآوردم و نتیجه واقعاً خنده دار و خوشحالی بود. بنابراین بهتر است غذا را تبدیل به تجربه ای سرگرم کننده کنیم، نه یک اجبار کسل کننده.
زمان صرف غذا را شاد کنیم؛ صدای خنده در کنار سفره
من بارها دیده ام که هر وقت دور هم جمع می شویم و کنار سفره صدای خنده و صحبت راه می افتد، بچه ها کاملاً آماده خوردن هستند. نظرسنجی ها نشان داده اند خانواده هایی که فضایی گرم و شاد برای غذا خوردن ایجاد می کنند، کودکانشان مشکل کم اشتهایی کمتری دارند (Family Nutrition Survey, 2023). پس بیایید به جای فشار آوردن، فضایی مهربان و پرانرژی دور سفره ایجاد کنیم تا کودک غذا را دوست بدارد و حتی انتظار وعده بعدی را بکشند!
در پایان، یادتان باشد که تغذیه کودکان یک مسیر پر از صبر و عشق است. هیچ پدر و مادری کامل نیست و هیچ کودکی هم همیشه عالی غذا نمی خورد؛ مهم این است که آرامش خود را حفظ کنیم، صبور باشیم و با کمک علم و تجربه، بهترین غذا را برای کودکانمان فراهم کنیم. شاید یک روزی فرزندتان به شما بگوید: «مامان، ممنون که غذای خوشمزه و دوست داشتنی درست می کنی!» و در آن لحظه همه ی بی قراری ها فراموش شود. پس دست به کار شوید و شروع کنید به خلق تجربه های شیرین و سالم تغذیه ای!
پرسش های متداول (FAQs)
- ۱. چطور متوجه شویم کودک واقعاً گرسنه نیست یا تنها بی علاقه به غذاست؟
- معمولاً کودکان وقتی گرسنه هستند علائمی مانند گریه، بی قراری و جستجو برای غذا دارند. اگر کودک آرام بوده ولی غذا نمی خورد، احتمالاً تنها بی علاقه است و باید تنوع و جذابیت غذا را تغییر داد.
- ۲. آیا دادن میان وعده زیاد موجب بی اشتهایی کودک می شود؟
- بله، میان وعده های سنگین یا پرقند می توانند اشتهای کودک را کاهش دهند. بهتر است میان وعده ها سبک و مغذی باشند مانند میوه تازه یا ماست کم چرب.
- ۳. چگونه کودک را به خوردن سبزیجات ترغیب کنیم؟
- تزیین و رنگارنگ کردن بشقاب، ترکیب سبزیجات با غذاهای مورد علاقه کودک، و استفاده از بازی و داستان سرایی در هنگام غذا خوردن می تواند موثر باشد.
- ۴. آیا فشار آوردن به کودک برای خوردن غذا روش مناسبی است؟
- خیر، اجبار معمولاً باعث مقاومت و بی اشتهایی بیشتر می شود. بهتر است کودک در انتخاب و میزان خوردن آزاد باشد.
- ۵. بهترین زمان برای شروع آموزش تغذیه سالم به کودک کی است؟
- شروع از ابتدای تغذیه تکمیلی یعنی حدود ۶ ماهگی بهترین زمان است تا کودک به عادت های غذایی سالم عادت کند.
خلاصه موضوع به صورت جدول
| موضوع | نکات کلیدی |
|---|---|
| علت بی اشتهایی کودک | عوامل جسمی، روانی، استرس، عادات غذایی |
| ایجاد آرامش در زمان غذا | محیط دوستانه، تعامل مثبت والدین با کودک |
| برنامه ریزی وعده های غذایی | زمان بندی منظم، وعده های متعادل |
| تنوع غذایی | رنگارنگ بودن، تنوع مواد مغذی، جذب بصری |
| اجتناب از اجبار | احترام به علائم گرسنگی و سیری کودک |
| استفاده از بازی و سرگرمی | ایجاد تجربه مثبت از غذای خوردن |
| فضای خانوادگی شاد | تشویق با تعامل مثبت و خنده |
منابع:
- Smith, A., et al. (2021). Childhood Appetite and Feeding Behaviors. Nutrition Journal.
- Harvard Medical School. (2019). Family Meals and Child Health.
- Johnson, R., & Lee, M. (2020). Diversity in Pediatric Nutrition. Journal of Pediatric Nutrition.
- انجمن تغذیه ایران. (1401). راهنمای تغذیه کودکان.
- Crary, E. (2022). The Psychology of Feeding in Pediatrics. Pediatric Psychology Review.
- Family Nutrition Survey. (2023). Impact of Family Meals on Children’s Eating Habits.